Özet

Bu makalede Türk Vergi Sistemi'nde tahsil edilen vergilerin konularına, yansıma ve tahsil ile mükelleflerinin şahsi durumuna göre tasnif edilmesi ele alınmış, devletin hakimiyet ilkesini dayanak alan verginin adil olması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte döneminde toplumsal açıdan yıkımlara neden olan, servet üzerinden tek seferlik alınan ve kanun metninde yer almasa da uygulamada ırkçılık, ayrımcılık yapılarak mükellefiyetinde din değiştirip Müslüman olanlara (Dönmeler) farklı oran uygulanan “Varlık Vergisi” hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca çiftçilerden alınan ve bir süre sonra mültezimlerin önemli bir gelir kaynağı haline gelen, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaldırılan “Aşar Vergisi” hakkında araştırma yapılmış ve bilgi verilmiştir.

Abstract (CLASSIFICATION OF TAXES IN TURKISH TAX SYSTEM, ARTICLE ON JUSTICE PRINCIPLE: CAPİTAL TAX AND AŞAR TAX)

In this article, of the taxes collected in the Turkish Tax System is addressed in a superficial way by the reflection and collection and taxation of the taxpayers according to their personal status. It was emphasized that the tax based on the principle of state dominance should be fair. As an important source of income, however, it caused social demolitions in the period when it was collecting Capital Tax at goverment. was not included in the text of the law, but in practice racism was discriminated, is taken as a one-off by means of wealth In practice, non-Muslims were discriminated against. information on this subject is given. İt was taken from farmers and soon became an important source of income for brokerage houses. Great Leader Gazi Mustafa Kemal Ataturk abolished this tax. Aşar Tax information is given.

Kamu ekonomisi ya da kamu maliyesinin hukuki yönü mali hukuku ilgilendirmektedir. Başka bir deyişle mali hukuk, kamu gelirlerinin toplanmasına ve giderlerin yapılmasına ilişkin hukuk kurallarını içeren bir daldır. Malî hukukun gelir yönü ifade edilmek istendiğinde, "Vergi Hukuku" terimi geniş kapsamıyla, devletin kamu gücüne dayanarak elde ettiği tüm kamu gelirlerini içermek üzere kullanılır. Böylece vergilerin yanı sıra, resim, harç ve şerefiye gibi kamu gücüne, cebre dayanan diğer kamu gelirleri de geniş anlamıyla vergi hukuku içinde yer alır. Dar anlamıyla vergi hukuku ise yalnız vergilere ilişkin kurallarla ilgilenir.

Peki “Vergi” dediğimiz kavram nedir? Kısaca tanımlamak gerekirse “Vergi, devletin kamu hizmetlerini karşılamak amacıyla kişilerden ve kuruluşlardan kanun yolu ile topladığı paralardır. Vergilerin en temel ve önemli özelliği bireylerden, devlet tarafından, hakimiyet yetkisine ve kanunlara dayanarak cebren ve karşılıksız olarak tahsil edilmesidir.

Yerleşik hayata geçen insanların tapınaklar etrafında yapılan dini ritüeller sırasında tanrılara hediyeler sunmasıyla birlikte ortaya çıktığı bilinmektedir. Tapınak liderlerinin zamanla iktidara gelip tanrı adına halkın ürünlerini toplaması ve halktan haraç alması ilk vergileri meydana getirmiştir. Günümüzde devletin kamu harcamalarının finansmanında kamu gelirlerinin önemli bir bölümünü oluşturan vergiler toplumu oluşturan bireylerden hakimiyet yetkisine dayanarak tahsil edilmektedir.

Kolayca anlaşılacağı üzere, vergi konusunda devlet ile birey karşı karşıya gelmektedir. Vergi ilişkisinin 'alacaklısı' sıfatıyla harekete geçmek devlet açısından, belli anlayışlara göre bir 'hak'; bir zorunluluk ya da bir yetkidir. Gerçekten belli kamu hizmetlerini yürütme ödevini üstlenen devletin, bu hizmetlerin finansmanını sağlaması da bir görev olarak düşünülebilir. Birey açısından ise kamu hizmetlerinin finansmanına, kamu ekonomisi ilkeleri uyarınca vergiler aracılığıyla katılmak hem teknik bir zorunluluk hem de anayasalarla bireylere yüklenen bir ödev olmaktadır. Nitekim 1982 Anayasası da vergi ödevini siyasal haklar ve ödevler bölümünde düzenlemiştir.

Atina'nın aristokrat bir ailesinin üyesi ve Sokrates'in öğrencisi olan Platon'un kaleme aldığı Politeia (Devlet) adlı eserinde “Devleti akıllı yapan neyse insanı akıllı yapan da odur, aynı şekilde devleti ve toplumu adil yapan neyse insanı da adil yapan şey odur” diyerek devlet ve birey kavramlarının birbiri ile ilişkili olduğunu vurgulamıştır. Devletin en yüksek amacı da bireylere iyi bir eğitim vererek onları erdemli kılmaktır. Bu amaç devletin varlık nedenini, yani temelini oluşturur. Platon “devlet nedir?” sorusuna “devlet ne için vardır?” sorusu ile yanıt verir. Bireylerden oluşan devlet yöneticileri, ideal devlet tasarımından hareketle devletin amacına uygun olarak devleti yönetmelidir. Buradan hareketle, devlet ve bireyin iç içe ve ayrılmaz oldukları, devletin bireyi kapsayan bir üst kavram olduğu söylenebilir.

Osmanlı padişahlarından Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman); “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” sözü ile devlet kadar itibarlı başka bir kavram olmadığını ancak bir nefeslik sıhhat gibi saadet ve zenginlik kavramı ile de bireyin ne kadar önemli olduğunu vurgulamıştır. Bu vurgunun Osmanlı tarihinde en uzun süre tahtta kalan yükselme dönemi padişahlarından “muhteşem” lakabı ile anılan ve altı yüz yıllık bir imparatorlukta, devleti yöneten bir birey olarak Kanuni Sultan Süleyman tarafından yapılması manidardır.

Türk Vergi Hukuku köken olarak ulusal değildir. Vergi yasalarımızın önemli bir bölümü Batı Avrupa, özellikle Federal Alman yasaları örnek alınarak hazırlanmıştır. Bu nedenledir ki gerek vergilerin tasnif edilmesi gerekse vergiyi doğuran olay Alman Vergi Yasaları ile benzerlik göstermektedir. Muhasebe standartları tüm dünya ülkelerinde IAS/IFRS standartlarını (International Accounting Standards/International Financial Reporting Standards – Uluslararası Muhasebe Standartları / Uluslararası Finansal Raporlama Standartları. Ülkemizde bahsi geçen standartlar Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartları -TMS/TFRS olarak yayınlanmaktadır. Bkz. Kamu Gözetim Kurumu) esas aldığı için buradaki benzerliğin Federal Alman yasaları ile ilgisi yoktur. Almanya'da vergilerin tasnifi genel olarak tüketim vergileri, kurumsal vergiler ve sermaye kazançlarının vergilendirmesi şeklindedir. Almanya'da vergiler ve muhasebe hakkında daha fazla bilgi için Almanya-Uluslararası Ticari Hizmet Sağlayıcıları Rehberine bakılabilir. (Bkz. globaltrade.net)

Saygılarımla,

Kaynakça

* Cumhuriyet Döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi, Prof. Dr. İsmail TÜRK

* Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme, Yrd. Doç.Dr. Sabit DOKUYAN, Eskişehir Osmangaz Üniversites, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2014/15(2),23-55

* Açıkders.Ankara.Edu.tr-Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Tasnifi pdf

* Politeia(Devlet), Platon, Kaynak Yayınları

* Ankara Üniversitesi SBF Yayınları-Vergi HUKUKU Prof.Dr. Mualla ÖNCEL-Doç.Dr.Nami ÇAĞAN-Doç.Dr.Ahmet KUMRULU

* Osmanlı Vergi sisteminde Öşür- Baykal Başdemir Çağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi 2015 Eylül - MERSİN

* Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 2001-22

* Ataturkilkeveinkilaplari.com/ataturkun-hayati/asar-vergisinin-kaldirilmasi

* Radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/1942-varlik-vergisi-kanunu

* muhasebedersleri.com/butce-vergi/vergi

* Bülent KARPAT, Dolaylı vergiler niçin adaletsiz? adlı makalesi, 2004 Birgün Gazetesi

* Prof. Dr. Necmettin ERBAKAN, Adil Düzende Vergi adlı makalesi

* 213 Sayılı VUK