(Geçen Sayıdan Devam)

“Yapmadığın atışların %100'ünü kaçırırsın”

Wayne Gretzky

Özet

Bu makalede Türk Vergi Sistemi'nde tahsil edilen vergilerin konularına, yansıma ve tahsil ile mükelleflerinin şahsi durumuna göre tasnif edilmesi ele alınmış, devletin hakimiyet ilkesini dayanak alan verginin adil olması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte döneminde toplumsal açıdan yıkımlara neden olan, servet üzerinden tek seferlik alınan ve kanun metninde yer almasa da uygulamada ırkçılık, ayrımcılık yapılarak mükellefiyetinde din değiştirip Müslüman olanlara (Dönmeler) farklı oran uygulanan “Varlık Vergisi” hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca çiftçilerden alınan ve bir süre sonra mültezimlerin önemli bir gelir kaynağı haline gelen, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaldırılan “Aşar Vergisi” hakkında araştırma yapılmış ve bilgi verilmiştir.

Abstract (CLASSIFICATION OF TAXES IN TURKISH TAX SYSTEM, ARTICLE ON JUSTICE PRINCIPLE: CAPİTAL TAX AND AŞAR TAX)

In this article, of the taxes collected in the Turkish Tax System is addressed in a superficial way by the reflection and collection and taxation of the taxpayers according to their personal status. It was emphasized that the tax based on the principle of state dominance should be fair. As an important source of income, however, it caused social demolitions in the period when it was collecting Capital Tax at goverment. was not included in the text of the law, but in practice racism was discriminated, is taken as a one-off by means of wealth In practice, non-Muslims were discriminated against. information on this subject is given. İt was taken from farmers and soon became an important source of income for brokerage houses. Great Leader Gazi Mustafa Kemal Ataturk abolished this tax. Aşar Tax information is given.

VARLIK VERGİSİ

1939 yılında Celal Bayar istifa etmiştir ve yerine Refik Saydam Hükümeti kurulmuştur. Bu süreçte dünya büyük bir savaşın eşiğindedir. Türkiye yaklaşan savaşa tam manasıyla hazırlanamamıştır. Başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa devleti ise savaş hazırlıklarını süratle devam ettirmişlerdir. Türkiye, patlak veren savaşın dışında kalmış ama her an savaşa girme tehlikesi karşısında büyük miktarlarda askeri harcamalar yapmıştır. Ayrıca üretimi kısıtlı olan ülke, ithalatında daralmasıyla, ciddi sıkıntıları derinden hissetmeye başlamıştır. Buğday, hububat ve bakliyat üretiminde savaşın başlangıcı ile bitişi arasında yarı yarıya bir azalma görülmüştür. Bu gelişmeler Türk ekonomisini yeni bir dengeye oturtma zorunluluğu doğurmuştur.

Savaş sürecinde toplanan vergi miktarları ve türleri artırılmış, kısa vadeli bonolarla devlet halka borçlanmış, dar ve sabit gelirliler için sıkıntılı bir süreç başlamıştır. Merkez Bankası imkânları savaşın ilk yıllarında büyük oranda kullanılmıştır. Dış borçlanma konusunda da o döneme kadar sürdürülen önleyici tedbirler terk edilmiştir. Borçlanma, devletin normal ekonomik kalemleri arasında görülmeye başlanmıştır. Karaborsacılığa karşı tedbir olarak 10 yıl hapis ve 10 bin lira para cezası getirilmiştir. Vergi yükü ücretliler üzerinde yoğunlaşmış, bu kesim kazanç vergisinin yanı sıra iktisadi buhran, muvazene ve hava kuvvetlerine yardım adları altında çeşitli olağanüstü vergiler ödemek zorunda kalmışlardır. Zaten aldıkları ücretler enflasyon karşısında eriyen bu ücretli sınıf, gündelik ihtiyaçlarını karşılayamayacak konuma düşmüşlerdir. Almanya, İngiltere ve ABD gibi güçlü ülkeler Türkiye'nin ürettiği hammaddeleri yüksek fiyatlarla satın alarak Türk tüccarı, sanayicisi ve toprak ağasını oldukça zenginleştirmişlerdir.

Savaş döneminde sırasıyla hükümet kuran Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu, ekonominin içinde bulunduğu sıkıntılı durumlarla baş edebilme gayreti içerisine girmişlerdir. Savaş başladığında başbakan olarak görev yapan Saydam, aldığı sert tedbirlerle ekonomik gidişatı kontrol altına almaya çalışmıştır. Bu hükümet döneminde ekonomiyi düzene sokmak amaçlı olarak Milli Korunma Kanunu çıkarılmıştır. 18 Ocak 1940 tarihli ve 3780 sayılı bu kanun, öncelikli olarak kolay yoldan kazanç elde edenlerle mücadele etmeyi amaçlamıştır.

Kanununa bağlı olarak birçok fabrikaya, tesise, kamyona, gemiye, tankere, jeneratöre el konulmuştur. Nakil vasıtalarının seyrüseferi kısıtlanmıştır ve her bir taksinin iki günde bir çalışmasına izin verilmiştir.

Ticaret erbabının vergi kaçırmasını ve yüksek fiyattan mal satmasını engellemek amacıyla ise 5 Mart 1940 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla fatura kesme zorunluluğu getirilmiştir. Diğer bir uygulama olarak ise zorunlu çalışma yükümlülüğü yürürlüğe girmiştir.

Bu uygulama, ziraatta çalışan kadın ve erkeğin, kendi işlerini aksatmamak kaydıyla, yaşadıkları yerin 15 km çevresinde bulunan devlet ya da şahıslara ait işletmelerde uygun ücretle çalıştırılabilmesi mecburiyeti şeklinde olmuştur. İş mükellefiyetine tabi tutulanların hastalık, doğal afet ya da ikinci dereceye kadar akrabalarından birisinin ölümü dışında hiçbir mazeretleri kabul görmemiştir

Çeşitli vergilendirmeler ve getirilen yükümlülüklerle halk üzerinde büyük bir baskının oluşturulduğu savaş döneminde, küçük bir azınlık grup gereğinden fazla bir özgürlüğü yaşamıştır. Devlet üretimde; hammaddeleri mamul ve yarı mamul haline getirmiş, dağıtım işi

ise devlet kontrolü dışında cereyan etmiştir. İthalat ve ihracat işi de devlet kontrolünde özel işletmelere devredilmişti. Büyük devletlerin Türk ihraç malları olan krom, bakır filizleri, pamuk, yün, deri, tütün ve tahıl gibi ürünlere yüksek fiyatlar vererek satın almaları, Türkiye'deki tüccar, büyük sanayici ve toprak ağalarının zenginliklerini daha da artırmıştır. Çiftçiler çoğunlukla Müslümanken, tüccarlar ve sanayiciler ise çoğunlukla Rum, Yahudi ya da Ermenilerden teşekkül etmiştir. İthal malların stoklanması, karaborsa ve devletten kaçırılan malların satışlarından da olağanüstü kârlar sağlamışlardır. Süreç, özel sermayenin büyük birikimler ve yatırımlar yapmasına (ev, arsa, dükkan, altın) imkan sağlamıştır. Vergilendirme usulü de bu kesimi rahatlatmıştır. Maaşlardan yapılan vergi kesintisi hiç aksatılmazken, zengin sınıf çok az vergi vermiştir. Saraçoğlu Hükümeti'nin piyasa denetimini zayıflatması, kolay yoldan para kazananların işlerini daha da kolaylaştırmıştır. Gittikçe artan haksız kazanç vatandaşın vicdanını yaralamıştır. Bu durum, ekonomik yönden birbirinden kopuk iki sınıfın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bir tarafta kolayca servet biriktiren küçük bir grup yer alırken, diğer tarafta; küçük tarım ve mamul üreticisi, maaşla geçimini sağlamaya çalışan işçiler ve memurlardan oluşan büyük bir sınıf yer almıştır. Çoğunluğu oluşturan ve sıkıntı içerisindeki vatandaş, gündelik ihtiyaçlarını dahi karşılayabilmekte büyük güçlükler çekmiştir.

Saygılarımla,

Kaynakça

* Cumhuriyet Döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi, Prof. Dr. İsmail TÜRK

* Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme, Yrd. Doç.Dr. Sabit DOKUYAN, Eskişehir Osmangaz Üniversites, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2014/15(2),23-55

* Açıkders.Ankara.Edu.tr-Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Tasnifi pdf

* Politeia(Devlet), Platon, Kaynak Yayınları

* Ankara Üniversitesi SBF Yayınları-Vergi HUKUKU Prof.Dr. Mualla ÖNCEL-Doç.Dr.Nami ÇAĞAN-Doç.Dr.Ahmet KUMRULU

* Osmanlı Vergi sisteminde Öşür- Baykal Başdemir Çağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi 2015 Eylül - MERSİN

* Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 2001-22

* Ataturkilkeveinkilaplari.com/ataturkun-hayati/asar-vergisinin-kaldirilmasi

* Radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/1942-varlik-vergisi-kanunu

* muhasebedersleri.com/butce-vergi/vergi

* Bülent KARPAT, Dolaylı vergiler niçin adaletsiz? adlı makalesi, 2004 Birgün Gazetesi

* Prof. Dr. Necmettin ERBAKAN, Adil Düzende Vergi adlı makalesi

* 213 Sayılı VUK

(Devamı Var)