(Geçen Haftadan Devam)

 

 

Özet

Bu makalede Türk Vergi Sistemi'nde tahsil edilen vergilerin konularına, yansıma ve tahsil ile mükelleflerinin şahsi durumuna göre tasnif edilmesi ele alınmış, devletin hakimiyet ilkesini dayanak alan verginin adil olması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte döneminde toplumsal açıdan yıkımlara neden olan, servet üzerinden tek seferlik alınan ve kanun metninde yer almasa da uygulamada ırkçılık, ayrımcılık yapılarak mükellefiyetinde din değiştirip Müslüman olanlara (Dönmeler) farklı oran uygulanan “Varlık Vergisi” hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca çiftçilerden alınan ve bir süre sonra mültezimlerin önemli bir gelir kaynağı haline gelen, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaldırılan “Aşar Vergisi” hakkında araştırma yapılmış ve bilgi verilmiştir.

Abstract (CLASSIFICATION OF TAXES IN TURKISH TAX SYSTEM, ARTICLE ON JUSTICE PRINCIPLE: CAPİTAL TAX AND AŞAR TAX)

In this article, of the taxes collected in the Turkish Tax System is addressed in a superficial way by the reflection and collection and taxation of the taxpayers according to their personal status. It was emphasized that the tax based on the principle of state dominance should be fair. As an important source of income, however, it caused social demolitions in the period when it was collecting Capital Tax at goverment. was not included in the text of the law, but in practice racism was discriminated, is taken as a one-off by means of wealth In practice, non-Muslims were discriminated against. information on this subject is given. İt was taken from farmers and soon became an important source of income for brokerage houses. Great Leader Gazi Mustafa Kemal Ataturk abolished this tax. Aşar Tax information is given.

VARLIK VERGİSİ

Dağıtım yerlerine ulaşan mükellefler ilgili büroya teslim edilir, Ulaştırma Bakanlığı'nca tespit edilen işi yapar. Hiç kimse ikamet ettiği ya da ticari faaliyete bulunduğu yerde çalıştırılamaz (Madde 12).

Mükelleflerin maaşlarının yarısı kendilerine geriye kalan kısmı ise borçlarından düşülmek üzere ilgili mal sandığına gönderilir (Madde 13).

Yiyecek, giyecek ve yatma ihtiyaçları mükellefler tarafından karşılanır (Madde 14).

Mükellefler borçlarını bitirinceye dek çalışmak zorundadırlar (Madde 15).

Çalışma mecburiyetinin ifası sırasında hastalananlar iaşe ve masrafları kendilerine ait olmak üzere yakındaki devlet ve belediye hastanelerinde tedavi edilirler (Madde 16).

Vergilerini tam olarak ödeyemeyen birçok mükellef olmuştur. Defterdarlıklar tarafından bu kimselerin listeleri valiliklere gönderilmiştir. İstanbul'da valilik, polis yardımıyla bu mükellefleri toplatarak, Sirkeci Tren Garı yanında bulunan ve Demirkapı olarak bilinen yerdeki ambarda sevk gününe kadar bekletmiştir. 20 Ocak 1943 tarihi, vergi ödemesi için verilen ek sürenin dolduğu ve tutuklamaların başlatıldığı gün olmuştur. 22 Ocak 1943 tarihli Cumhuriyet Gazetesi, Varlık Vergisi'ni ödemeyen 17 kişilik ilk kafilenin toplama kampına sevk edildiği haberini yayınlamıştır. Haciz işlemlerinin de bir gün önce başlatıldığı duyurulmuştur. Toplama alanına gelenlerin sayısı zaman içerisinde artmış ve 27 Ocak günü borçlarını vermeyen 32 kişilik ilk kafilenin tren ile Aşkale'ye doğru yola çıktıkları haberi basında yer almıştır. Tutukluların Aşkale'ye giderken Uludağ seyahatine çıkar gibi giyindikleri, ayaklarında golf pantolonları ve gözlerinde kar gözlükleri olduğu da halka duyurulmuştur.

Toplama merkezlerinde tutulan mükellefler parça parça sevk edilmeye devam edilmiştir. Bu kişilerin bazıları vergi borçlarının bir miktarını ödemişken bazı mükellefler hiç ödeme yapmamıştır. Bazı mükellefler toplama kampında iken borçlarını kapatarak bedeni çalışma yükümlülüğünden kurtulmuşlardır.

Yine gazetenin bildirdiğine göre Aşkale'ye gönderilecek yeni kafile için en az 150 kişi hazırlanmaktadır (Vatan, 25 Şubat 1943, 1). Varlık Vergisi uygulaması müddetince sevk için kampa alınanların sayısı 2.057 olmuştur. Bu rakamın 1.869 tanesi İstanbul'dandır. Borcunu ödemeyerek çalışma yerine gönderilenler ise 1.400 kişidir. Bu rakamın 1.229'u İstanbul'dandır. Çalışma yerinde ölen sayısı ise 21 kişidir ve hepsi de İstanbul'dan gelenlerin arasındandır. Ölümler; yaşlılık ve hastalık gibi doğal nedenlerden kaynaklanmıştır. Çalışanlara herhangi bir şekilde kötü muamele ve işkence yapılmamıştır.

450 milyon lira civarında bir vergi tespit edilmiş ve bunun yaklaşık 200 milyon lirası toplanmıştır. Toplama kamplarına gönderilen mükelleflerin durumları Varlık Vergisi'nin çok tartışılan uygulamalarının başında gelmiştir. Bu uygulama ile ilgili olarak, yukarda bahsedildiği üzere, toplama alanında bekletilen şahısların kafileler halinde sevk edildikleri bilgisi mevcuttur. Sevkiyata tabi tutulacak mükelleflerin 55 yaş üstü ve kadın olmamaları konusunda bir sınırlama var iken, bu uygulama 20 Ocak 1943 tarihli Bakanlar Kurulu'nda kabul edilen bir kararla değiştirilmiştir. Böylece çalışma yükümlülüğü bulunan ve 55 yaşın üzerindeki kişilerin de çalıştırılmasının yolu açılmıştır

Maliye Bakanlığı'nın teklifi ve Bakanlar Kurulu'nun kararıyla kabul edilen bu yeni uygulama bir müddet gecikmeli olarak ancak 23 Şubat 1943 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir (RG, 23 Şubat 1943, 3). Aşkale'ye gönderilecek olan kişilerin belirlenmesinde ise ülke genelinde bir standart yakalanamamıştır. Öyle ki, Adana'da belirlenen verginin %80'i alınmasına rağmen kimse kampa gönderilmemişken, İzmir'de tahsilât oranı %90'a ulaştığı halde buradan 93 kişi çalışma kamplarına gönderilmiştir. Fakat bu gönderilme işi aylarca geciktirilmiş ve iyi niyet sergilenmiştir. İstanbul'da ise işler sıkı tutulmuştur ve sevkiyatlar derhal başlatılmıştır.

Varlık Vergisi'nin hararetinin sönmeye başladığı 1943 yılı sonlarına doğru bedeni mükellefiyetler konusunda da yumuşamaya gidilmiştir. Başbakanlık tarafından 3 Aralık 1943 tarihinde İçişleri, Maliye ve Ulaştırma Bakanlıklarına gönderilen bir yazı ile vergi kapsamında mükellef olan ve belirlenen vergisini ödeyemediği için çalışmak zorunda kalan vatandaşların bundan sonraki süreçte aile ve iş muhitlerinde çalışarak borçlarını ödemelerine izin çıkmıştır. Bu kararla; ilgili vatandaşlara yeni çalışma mekânlarında huzur içinde vazifelerini yerine getirme imkânı verilerek, iyi niyetli kişilere kolaylık tanınmıştır. Sağlanan kolaylıklara rağmen borçlarını ödemeye yanaşmayanlar için ise gerekli kanun maddeleri uygulanmaya devam edilmiştir.

Varlık Vergisi hem uygulandığı dönemde hem de sonraki süreçte devamlı olarak gündeme getirilen ve sıkça eleştirilen bir konu olmuştur. Vergi çok ağır bir vergi uygulamasıdır. Vergi ile ilgili öne çıkan ve tartışılan başlıklardan birkaçı şöyledir: Vergi sadece azınlıklardan alınmıştır ve vergilendirmede adaletsiz dağılım sergilenmiştir, uygulama ile ülkedeki azınlıkların ellerindeki mallara el konularak bu kimselerin yurt dışına çıkmaları amaçlanmıştır, bedeni yükümlülük sırasında çok acımasız uygulamalar gerçekleşmiştir, savaşın yükü sadece azınlıklara ve yabancılara yüklenerek Türk halkı korunmuştur, vergi keyfî bir uygulamanın sonucudur ve bu uygulama sadece Türkiye'de cereyan etmiştir.

Vergi konusunda devletin hakimiyet yetkisini her zaman adalet ilkesini gözeterek kullanması dileğimle, hoşça kalın …

Saygılarımla,

Kaynakça

* Cumhuriyet Döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi, Prof. Dr. İsmail TÜRK

* Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme, Yrd. Doç.Dr. Sabit DOKUYAN, Eskişehir Osmangaz Üniversites, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2014/15(2),23-55

* Açıkders.Ankara.Edu.tr-Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Tasnifi pdf

* Politeia(Devlet), Platon, Kaynak Yayınları

* Ankara Üniversitesi SBF Yayınları-Vergi HUKUKU Prof.Dr. Mualla ÖNCEL-Doç.Dr.Nami ÇAĞAN-Doç.Dr.Ahmet KUMRULU

* Osmanlı Vergi sisteminde Öşür- Baykal Başdemir Çağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi 2015 Eylül - MERSİN

* Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 2001-22

* Ataturkilkeveinkilaplari.com/ataturkun-hayati/asar-vergisinin-kaldirilmasi

* Radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/1942-varlik-vergisi-kanunu

* muhasebedersleri.com/butce-vergi/vergi

* Bülent KARPAT, Dolaylı vergiler niçin adaletsiz? adlı makalesi, 2004 Birgün Gazetesi

* Prof. Dr. Necmettin ERBAKAN, Adil Düzende Vergi adlı makalesi

* 213 Sayılı VUK

 

(Bitti)