(Geçen Sayıdan Devam)

 

Özet

Bu makalede Türk Vergi Sistemi'nde tahsil edilen vergilerin konularına, yansıma ve tahsil ile mükelleflerinin şahsi durumuna göre tasnif edilmesi ele alınmış, devletin hakimiyet ilkesini dayanak alan verginin adil olması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Önemli bir gelir kaynağı olmakla birlikte döneminde toplumsal açıdan yıkımlara neden olan, servet üzerinden tek seferlik alınan ve kanun metninde yer almasa da uygulamada ırkçılık, ayrımcılık yapılarak mükellefiyetinde din değiştirip Müslüman olanlara (Dönmeler) farklı oran uygulanan “Varlık Vergisi” hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca çiftçilerden alınan ve bir süre sonra mültezimlerin önemli bir gelir kaynağı haline gelen, Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaldırılan “Aşar Vergisi” hakkında araştırma yapılmış ve bilgi verilmiştir.

Abstract (CLASSIFICATION OF TAXES IN TURKISH TAX SYSTEM, ARTICLE ON JUSTICE PRINCIPLE: CAPİTAL TAX AND AŞAR TAX)

In this article, of the taxes collected in the Turkish Tax System is addressed in a superficial way by the reflection and collection and taxation of the taxpayers according to their personal status. It was emphasized that the tax based on the principle of state dominance should be fair. As an important source of income, however, it caused social demolitions in the period when it was collecting Capital Tax at goverment. was not included in the text of the law, but in practice racism was discriminated, is taken as a one-off by means of wealth In practice, non-Muslims were discriminated against. information on this subject is given. İt was taken from farmers and soon became an important source of income for brokerage houses. Great Leader Gazi Mustafa Kemal Ataturk abolished this tax. Aşar Tax information is given.

Ülkemizde vergilerin tasnifine geçmeden önce vergi hukuku ile ilgili bazı kavramları açıklamak gerekmektedir.

Vergi Mükellefi, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettübeden (üzerine düşmek, icap etmek) gerçek veya tüzel kişidir. Vergi sorumlusu ise, verginin ödenmesi bakımından, alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişidir. (VUK Md.8) Mükellefiyet ve vergi sorumluluğu için kanuni ehliyet şart değildir (VUK Md.9)

Vergi Dairesi, mükellefi tespit eden, vergi tarh eden, tahakkuk ettiren ve tahsil eden dairedir. (VUK Md.4)

Vergi matrahı; Verginin hesaplanmasında esas alınan değer ya da miktara denir. Bu matrahın üzerine bir vergi tarifesi uygulanarak vergi borcu hesaplanır.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu;

* Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü (gelişme, olgunlaşma) ile doğar açıklaması ile vergiyi doğuran olayı,(Md.19),

* Vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muameleden verginin tarhı kavramını (Md.20)

* Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesi ile verginin tebliğini (Md.21),

* Tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesi ile verginin tahakkuk etmesini (Md.22)

* Verginin, kanuna uygun surette ödenmesi ile de verginin tahsilini (Md.23) tanımlamıştır.

Ülkemizde vergiler; konularına, mükelleflerin şahsi durumlarına, tarife şekline ve yansıma durumuna göre sınıflandırılmıştır.

Dolaylı (Vasıtalı) ve Dolaysız (Vasıtasız) Vergiler

Mükellef kendi vergisini ödüyorsa ve bu vergi yükü başkalarına devredilmiyorsa bu vergi dolaysız vergi olarak adlandırılır. Tahsil durumu açısından, eğer bir vergi belirli dönemlerde ilgili mükellef adına tarh ve tahsil ediliyorsa dolaysız vergidir. Örneğin, Kurumlar Vergisi.

Bir mükellefin vergisi başkalarına devrediliyorsa, mükellef vergisini kendisi ödemiyorsa devredilen vergi dolaylı vergi olarak adlandırılır. Örneğin Katma Değer Vergisi.

Vergi belirli olmayan zamanlarda ve mükellefe bağlı olmaksızın tarh, tahakkuk ve tahsil ediliyorsa dolaylı yapıdadır. Dolaylı ve dolaysız vergi ayırımında ölçü vergilerin yansıma ve tahsil durumudur.

Gelirlerin harcanması işlemlerini vergilendiren vergiler dolaylı vergi (KDV gibi), gelirlerin elde edilmesine ilişkin işlemleri vergilendiren vergiler ise dolaysız vergilerdir. (Gelir Vergisi gibi)

Türk Vergi Sistemi içerisinde yer alan

* Dolaysız (vasıtasız) Vergiler - Gelir Vergisi - Kurumlar Vergisi - Emlak Vergisi - Veraset ve İntikal Vergisi - Motorlu Taşıtlar Vergisi

* Dolaylı (Vasıtalı) Vergiler ise; Mal ve hizmetlerden alınan vergiler - Dâhilde Alınan Katma Değer Vergisi - Ek Vergi - Taşıt Alım Vergisi - Akaryakıt Tüketim Vergisi - Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi - Damga Vergisi - Harçlar Dış Ticaretten Alınan Vergiler - Gümrük Vergisi - Akaryakıt Gümrük Vergisi - Tek ve Maktu Vergi'dir.

Spesifik-Ad Valorem Vergiler

Vergi borcunun hesaplanma biçimine dayanan bir ayırımdır. Vergi borcunun ağırlık, hacim, uzunluk gibi ölçüler üzerinden hesaplanarak belirlendiği vergiler spesifik vergilerdir. Resim ve harçlar spesifik vergilere en güzel örnektir. Matrah değerleri üzerinden hesaplanan vergiler ise ad valorem vergilerdir. Bu vergilere örnek olarak Katma Değer Vergisi verilebilir.

Gelir-Servet-Harcama Üzerinden Alınan Vergiler

Günümüzde en çok kullanılan ayırımlardan birisi de vergi matrahının niteliğine göre yapılan ayrımdır. Bu ayırıma göre, verginin matrahını gelirin oluşturması gelir üzerinden alınan vergileri, vergi matrahının servetin oluşturması servet üzerinden alınan vergileri, verginin matrahını harcamaların oluşturması ise harcamalar üzerinden alınan vergileri ortaya çıkarmaktadır.

Gelir üzerinden alınan vergilere gelir ve kurumlar vergisi, servet üzerinden alınan vergilere emlak, motorlu taşıtlar, veraset ve intikal vergisi, harcamalar üzerinden alınan vergilere ise mal ve hizmetler üzerinden alınan katma değer vergisi örnek olarak verilebilir.

Saygılarımla,

Kaynakça

* Cumhuriyet Döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi, Prof. Dr. İsmail TÜRK

* Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme, Yrd. Doç.Dr. Sabit DOKUYAN, Eskişehir Osmangaz Üniversites, Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2014/15(2),23-55

* Açıkders.Ankara.Edu.tr-Vergi Sistemindeki Vergilerin Ekonomik Tasnifi pdf

* Politeia(Devlet), Platon, Kaynak Yayınları

* Ankara Üniversitesi SBF Yayınları-Vergi HUKUKU Prof.Dr. Mualla ÖNCEL-Doç.Dr.Nami ÇAĞAN-Doç.Dr.Ahmet KUMRULU

* Osmanlı Vergi sisteminde Öşür- Baykal Başdemir Çağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi 2015 Eylül - MERSİN

* Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 2001-22

* Ataturkilkeveinkilaplari.com/ataturkun-hayati/asar-vergisinin-kaldirilmasi

* Radikal.com.tr/yazarlar/ayse-hur/1942-varlik-vergisi-kanunu

* muhasebedersleri.com/butce-vergi/vergi

* Bülent KARPAT, Dolaylı vergiler niçin adaletsiz? adlı makalesi, 2004 Birgün Gazetesi

* Prof. Dr. Necmettin ERBAKAN, Adil Düzende Vergi adlı makalesi

* 213 Sayılı VUK

 

((Devamı Haftaya)