2018 yazında şiddetli şekilde yaşamaya başladığımız ve devalüasyonla daha da şiddetlenen kriz havasını ağırlaştıran çok önemli bir faktör vardı; 

Global ekonomide ABD Merkez Bankası (FED)' nın faiz arttırıp parasal daralmaya gitmesi- ortalama vatandaşımız için karşılıksız para basmaya ara vermesi- sebebiyle tüm dünya finansal piyasaları kasıp kavrulmaktaydı. Üstelik Avrupa Merkez Bankası (ECB) de bir süredir FED'e ayak uydurmuştu. 

Malumunuz ABD'de 2008 yılında yaşanan ve etkisi hâlâ devam eden “Mortgage krizi” olarak adlandırılan finansal krizi, FED ve ECB elbirliğiyle karşılıksız trilyonlarca Dolar ve Euro basarak savuşturmaya çalıştılar, kendi milli şirketlerinin/bankalarının kurtarılmasında ellerini taşın altına soktular.

Bu para bolluğu, belli süre finans piyasalarını sahte bir cennette yaşattı, para bulmak kolaylaştı, ucuzladı ve süreçte özel sektörümüzün 350 Milyar Dolar'a varan miktarda borçlanmasına imkan sağladı.

Elbette ABD'nin FED'i de kullanarak dünyadan Dolarizasyonla sağladığı gelirlerin devamı bakımından dönem dönem muslukları kısması sebebiyle birkaç yıldır yaşanan daralma, Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntıları katlayarak arttırdı ve özel sektörün borçlarını döndürmesi zorlaştı, maliyetleri neredeyse ikiye katlandı.

Bu çerçevede Türkiye Cumhuriyeti Hazine'sinin bile Dolar bazında yıllık %8,5 larda borçlanabildiğini, özel sektörde ise bu oranın çift haneli olduğu görüldü. Ülkenin borcunu ödeyememe riskine karşılık istenilen bir çeşit Kasko sigortası priminin ise 500 baz puanı (%5) aştığı, emsal ülkelerde %1-1,5 seviyesinde olan primin Ülkemizden neredeyse 4 katı istenildiği günler geçirdik. 

Bir süredir ABD Başkanı Trump'ın da bastırmasıyla FED yeniden parasal genişlemeye gitmeye (siz karşılıksız para basacak olarak okuyun) ve faizleri de düşürmeye dair işaretler verdi. Üzerine de Avrupa Merkez Bankası (ECB) aynı taktiği kullanacağını ilan edince finansal piyasalarda birden hava bahara doğru dönmeye başladı.

Bu çerçevede önce Dolar kuru kısmen gerileyip 5.60 TL civarına indi, CDS primi 350 baz puanı gördü, borsa 100.000'i aştı, faizlerde cüz'i bir aşağı yönlü hareket  oldu.

Geçen yıl yaşanan devalüasyon kaynaklı aylık enflasyon artışlarının aylar geçtikçe devre dışı kalmasından kaynaklanan baz etkisiyle yaşanan enflasyon oranlarındaki düşüş hayat pahalılığını azaltmayacak ama bir miktar faizlerde gerilemeye yol açmasını bekleyebiliriz. Özellikle Eylül 2018 de %6,25 e varan artışın devre dışı kalması halinde Ekim ayı başında TÜFE nin tek haneyi görmesine yol açabilir ki, aynı oranda olmasa da başta konut kredileri olmakla birlikte genel oranlarda ciddi gerilemeler görebiliriz. 

Dış piyasaların toparlanması ve paranın bollaşması Ülkemizdeki krizi hafifletir ama kendi derslerimize çalışıp doğru adımlar atmazsak reel anlamda bir rahatlama olmayacaktır. 

Piyasanın yaşadığı nakit darlığı, kuraklık artık işletmelerimizin iflasına/ölümüne yol açmaya başlamıştır. Hükümetimizi sadece kredi pompalamaktan vaz geçip acilen güven arttırıcı tedbirlerle birlikte, düşük gelir gruplarını rahatlatarak reel ekonomiye hayat suyu vermeye davet ediyorum.