İlk örneği ve en hacimlisi olması bakımından yaygın bilineni olan Bitcoin ve alt coin'ler moda oldu malumunuz. Kripto para olarak tanımlanan bu finansal varlıklar en son Merkez Bankası düzenlemesiyle birlikte Ülkemizin de mevzuatında yer aldı.

Daha önce yazmıştım, para basma yetkisine sahip olan devletlerin, bu ayrıcalıkları sebebiyle elde ettikleri zenginleşmeye “senyoraj” denir. Senyoraj, örneğin 1 Liraya mal olan bir kağıt parçasına, 200 Lira yazıp insanların kullanımına vererek aradaki 199 Liradan kaynaklanan zenginleşmeyi elde etmektir.

Geçmişte insanlar altın ve gümüş gibi kıymetli madenlerden tutun tuz ya da deniz kabukları, renkli taşlara kadar pek çok şeyi değişim aracı olarak kullanmışlardır. Önemli olan insanların bir varlığı değişim için kullanmayı kabul etmeleridir.

Kripto varlıkları devletler ya da yetkili kurumlar piyasaya sürmediğinden “senyoraj” gelirleri de belli merkezlere toplanmıyor. Bana göre; insanlar talep ettikçe ortaya çıkan değerlenmenin üzerine senyoraj etkisiyle hızlı değer kazançları yaşanıyor ve bu kripto varlıklara para yatıran insanlar bu zenginleşmeden faydalanıyorlar.

Hızlı değer artışıyla birlikte, adeta bir “altına hücum” yaşanıyor. Elbette, talep artışı, değer artışını, değer artışı ise senyoraj etkisinin güçlenmesiyle daha hızlı yükselişlere sebep oluyor. Bir çeşit, kendi kendini yükselten bir sistem oluşuyor ve adeta piyasa balon gibi şişiyor.

Devletlerin paralarının arkasında kıymetli madenler, diğer döviz varlıkları, ülkelerin üretim güçleri vb faktörler varken kripto varlıkların arkasında sadece finansla teknoloji ve piyasanın talebi var. Kripto varlıkların durumu bu olunca da değer artışları ve kayıplarında makul bir ölçü bulunmuyor. Aşırı artışlar ya da bir anda inanılmaz düşüşler yaşanabiliyor.

Özetle, belli seviyede talep görüp kurumsal anlamda yatırım enstrümanı olmadıkları sürece sayısı binlere varan bu kripto varlıklara (Coin/token/jeton) yatırım yapmak çok yüksek riskli olmakla birlikte yüksek getiri vaad etmektedir.

SAHTEKÂR İLE TAMAHKÂR KOLAY ANLAŞIR

“Deveyi yardan atan bir tutam ottur” diye harika bir atasözümüz var malumunuz. Menfaat için, hem de küçük bir menfaat için tüm varlığını yok etme riskini tanımlar. Bir tutam otu yemek uğruna canını veren develer görülmüş ki atalarımız bu sözü bize miras bırakmışlar.

İnsanoğlunun menfaatine, mala mülke düşkünlüğü, tamahkârlığı yerilir ve bunun mezara kadar sürecek bir durum olduğu bildirilir mübarek kitabımızda bizlere (Tekasür Suresi). Her birimizin baskın zafiyetleri farklı farklı (İçki, kumar vs) olsa da, ortak noktamızın bu olduğu ortaya serilir, elbette insanı Yaratıcısından daha iyi kim bilebilir?

Milletimizin en yaygın zaafiyeti olarak her zaman kolay kazanma hırsını görmüşümdür. Bu zaafiyetin kumardan tutun, musmulu/yıkanmışı olan defineciliğe, 1980'lerdeki banker rezilliğinden tutun ponzi tabir edilen ve birbirini kazıklama yöntemi kullanan yapılara, islamî (!) soslu olup döviz bazında piyasa normalinin üç beş katı kâr payı vaad eden holdinglere, Çiftlikbank benzeri keriz söğüşleme mekanizmalarından en son kripto para furyasına kadar pek çok yansımasını yaşadık, yaşıyoruz.

Kripto para platformu olarak ortaya çıkan ve maalesef kamu otoritesinin problem yokmuş gibi davranıp ilgilenmediği, insanları dolandıran bir takım yapıların peş peşe kapandığı, iflas sürecine girdiği bir ortamda başlıktaki atasözümüz aklımızda bulunsun.