26 Şubat 2020 tarihli yazımda “Özeleştiri -1” başlığıyla o dönem için ekonomide iki konuda (Yurt içi yerleşiklerin Döviz Tevdiat hesaplarının artması ve Ekonomi yönetiminin yabancı sermayeye karşı tavrı) yanıldığımı ve yanılmamın gerekçelerini analiz etmeye çalışmıştım. 

Kamuoyu önünde görüş paylaşan insanların zaman zaman geriye dönüp görüş ve kanaatleriyle ilgili özeleştiri vermesi gerektiğini her zaman savundum. Özellikle siyaset içerisinde şöyle ya da böyle yer alan neredeyse hiç kimsenin bunu yapmadığını, hatadan dönmenin fazilet olduğunu ama kimsenin de rahmetli babaannemin tabiriyle “ayranım eşki” demediğini de dile getirmek lazım.

Bu yazımda da “Başkanlık/Cumhurbaşkanlığı Sistemi” hakkında 2017-2018 döneminde- bir takım kaygılarım ve düzeltilmesini istediğim hususlar olmakla birlikte- sağlayabileceği avantajları dikkate alarak destekleyici yazılarımla (Referandum Hakkında-28.2.2017 ve Yeni Dönem Hakkında-28.3.2018) ilgili değerlendirmeler yapmak istiyorum. Arada sisteme çeşitli eleştiriler yöneltsem de, derli toplu bir yazı hazırlamak istedim. 

2017 referandumuyla yapılan anayasa değişikliğiyle hükûmet etme sistemi değiştirildi malumunuz. Bu değişikliğin sonucunda;  

20 yılın üzerinde bürokrat/teknokrat olarak çalışmış, sistemi iyi tanıyan birisi olarak; bürokraside yaşanan tıkanmaların, verimsizliğin, performans düşüklüğünün giderileceği, kaynakların daha verimli kullanılacağı, genel olarak iş ve işlemlerin hızlanacağı,

Siyaseten ise, (geçmişte koalisyonlardan çok çekmiş bir ülkenin vatandaşı olarak) siyasi istikrarın sağlanacağı, Sistemde 2 dönemden fazla görev alınamayacağından otomatik yenilenmenin olacağı, milletvekili seçimlerinde büyük parti avantajıyla “kerhen” verilen oyların gerçekten istenilen partiye verilmesiyle temsilde adalet ve tabana yaygınlığın sağlanacağı, Yasama-Yürütme ayrılığının net şekilde sağlanmasıyla TBMM'nde beşerî sermaye kalitesinin artacağı, zaman içinde çoklu siyasi yapının iki partili/bloklu hale dönüşeceği, Belediye Başkanlıklarının vekilliğe göre daha cazip olacağı,

şeklinde beklentilerimi paylaşmıştım.

Eksiklik gördüğüm hususlar ise, eski yapıya göre dizayn edilmiş devlet kurumlarının ve mevzuatın yeni yapıya uyumlu hale getirilmesinin acil olduğu, Seçim Kanunun tercihli sistem/dar bölge sistemiyle seçmenin tercihlerine dayanması gerektiği, siyasetin finansmanının yasal hale getirilerek batı ülkelerinde olduğu gibi şaibeli ilişkilerin ortadan kaldırılmasının şart olduğu,  

Gibi hususlardan oluşuyordu.

MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ

Geldiğimiz noktaya bakınca, beklentilerimin nispeten gerçekleştiği söylenebilir. Ancak çok kritik olan uyumlulaştırma amaçlı düzenlemelerin yapılmadığı, gerek siyaset, gerekse bürokrasi açısından gerekli adımların atılmadığı fazlasıyla açıktır. 

Bir yandan da eski sistemden gelen bürokratik geleneğin bir çeşit iç direncinin de olacağı ortadaydı ve bunu aşmak için gerekli ikna çalışmaları, yasal düzenlemeler ve halkla ilişkiler tarafının da kara düzen yürütüldüğü açıktır. 

Daha üzücü ve kritik olan konu ise, sisteme karşı olanların, gücün tek merkezde toplanacağı, TBMM'nin büyük oranda işlevsiz/etkisiz kalacağı, eski sistemden gelen bürokratik hafızanın kademeli dönüştürülmemesinin ciddi çatışmalara yol açacağı yönlü eleştiri/kaygılarının –maalesef- haklı çıkmasıdır.

Yönetim konulu yazdığım çok sayıda da belirttiğim gibi, yetki ve sorumlulukların önce tanımlanıp sonra dağıtılması zamanında ve sağlıklı yapılmayınca sistem sık sık krize girdi, devlet mekanizması bir karmaşa, bir çeşit kakafoni görüntüsü verdi. 

Yetki verilmeyip sorumluluk yüklenen bürokratik yapı, en bilinen refleksi verdi, üst makama her şeyi atıp tüm kararların oradan gelmesi beklenmeye başlandı. Bu özellikle ehliyet ve liyakat problemi yaşayan kadroların bayıldığı bir durumdur ve hızlıca bir negatif seleksiyona (Kötüye doğru gidişe) yol açar. 

Sonuç itibariyle Cumhurbaşkanlığı sistemi, artıları da çok olmakla birlikte yukarıda belirttiğim hatalar/ihmaller ve atılan bilinçli adımlar nedeniyle mevcut uygulandığı haliyle beklediğim sonucu vermemiştir. 

Kamuoyundaki “eski sisteme dönelim” yaklaşımının talep görmesinin sebeplerinin altyapısında başka şeyler de sayılabilecekse de, milletimizin onay verdiği bu sistemin, başta ekonomi ve toplumsal barış açısından vaad ettiklerini bulamamış olması vardır diye düşünüyorum.