Mut'taki bu han Taşhan olarak bilinir. Seyyid Alaeddin Ali es Semerkandi torunlarından Hacı Sunullah paşa tarafından 1723 yılında yaptırılmıştır. Tam Teşekküllü bu han, Osmanlı han mimarisinin en mükemmel örneklerinden biridir. 

Ben Hanın 1979-80 lere kadar Zanaatkarlar tarafından kullanıldığını bilirim. Taşhan şimdilerde Turizme Kadınlar el emeği ürünleri satış yeri olarak hizmet veriyor.

Han muntazam kesme taşla yapılmıştır, 36 odası, her odada ocağı ve bir ağzı açığı(bacası) vardır. Revaklar(sundurma) ve odalar tonoz(Yarım silindir) kubbelidir. Revakları yığma taş ile örülerek sütunlar tutar.

Hanın kapısı güneye açılırdı, daha sonra değiştirilerek doğu ve batıdan odalar bozularak, doğu ve batı kapısı olarak iki kapı yapılmıştır. Ayrıca Hanın sağında katırlık denilen büyük bir bina var idi, şu anda burası yıkılmıştır. Üstündeki ikinci kata kapının sağındaki ve solundaki taş 

basamaklı iki merdivenden çıkılırdı. Güneydeki 5. odadan kemerli bir kapı ile katırlığa geçilirdi.

Gelelim Bazı İddialara.: 

1-Han vakıf malımıdır? 

İbrahim Hakkı Konyalı Kitabında şöyle der: Binanın vakf olduğu hakkında herhangi bir vesika elimize geçmedi. Han Aliyy-i Semerkandi'nin torunlarından Hacı Sun'ullah Paşa H.1136 M.1723 yıllarında yaptırmıştır. Han şimdi Paşa'nın torunlarının tasarrufundadır.

2-Han Karamanoğullarındanmı kalmıştır?

Mut Kalesi 1223 yılında karamanlıların beyi Nureddin beğ tarafından kuşatılır 40 gün süren savaştan sonra fethederler ve kaleyi kökünden yıkarlar. Karamanoğulları sadece Karamanoğlu ibrahim beğin tarafından 200 odalı han han yapılır sonra yıkılır bu yıkıntılarla1606-1611 yılları arasında kuyucu murat paşa tarafından yeniden yaptırılmıştır. 200 odalı hanın kitabesi kale duvarına konur, daha sonra Kal'e duvarından sökülerek simdi kal'e içindeki Ortaokulun duvarına yerleştirilir 834 H., 1430 M. tarihli han kitabesi Taşhana ait degildir. O şimdi yok olan 200 odalı bahsedilen hanındır. Han Osmanlı Mimarisi ile yapılmıştır (karamanoğluna has mimari yoktur, selçuklunun has mimarisi vardır). Karamanoğlu beyliği 1398 de sona erdi, Ara ara ayaklanmalar ve beyliği tekrar canlandırmalarla 1501 yılında tam egemenliği son bulmuştur. 

3-Han Davut Paşa kışlasımıdır?

Bunu İddia eden Içel tarihi sahibinin bu hanı Davut Paşa, Kışlası şeklinde kabul etmesi yanlıştır. Ayrıca Konya Müzesinin eski Müdürlerinden merhum Yusuf Akyurd'un hanın Lal Paşa tarafından yaptırıldığı hakkındaki görüşüde yanlıştır. (İbrahim Hakkı Konyalı. Karaman tarihi, Ermenek Mut abideleri.)

               Hanı Yaptıran Sunullah Paşa

1651 yılında  Mut'a doğmuş, seçkin bir ailenin bireyidir.  İsmi Kayıtlarda, Zeynel abidin, Sunullah Paşa ve Hacı Abidin paşa olarak geçer. Yükselerek Mirimiran olup 1135 de İçel Mutasarrıfı oldu, ölünceye kadar bu görevini  yürütmüştür. Mut'taki  Taşhan, şimdi yıkıntısı bulunan “Aşağı köprü”,  “Yapıntı köprüsü” onun eserleridir. Taş köprüde onun eseri olabilir

Torunları Mut'ta Arslan, Yıldız, Şimşek”, Ünnü, Üstündağ, İnanıcı, Yerlikaya ve Şirvani soyadlarıyla anılıyorlar. Halk arasında “beğler” diye tanınırlar.

(Büyük İslam alimi Şeyh Ali Semerkand'i soyundan oldukları Nakibul Eşraf defterinde kayıtları ve bir adet şecereleri vardır) Şevval 1138 (Haziran 1726) de vefat etmiştir.. 

Kaynak                                     

İ.Hakkı Konyalı                        

Karaman Tarihi, 

Ermenek Mut Abideleri