Rahmet olsun, atalarımızın pek çok atasözü, tarihi süzgeçten geçip Anadolu irfanıyla demlenerek bizlere ulaşmıştır. Severek kullandığım ve anlamına da katıldığım pek çok tabirden birisidir yazımın başlığı. Basitçe ifade etmek gerekirse, kişinin dışa yansıyan hâl, tavır ve hareketleri, iç dünyasını, olgunluk/yetkinlik seviyesini yansıtır denebilir.

Daha önce de yazmıştım, ülke olarak maalesef tahsil seviyemiz düşük ve meslek sahipliğimiz az. Mersin ilinin ortalaması genelden düşük ve maalesef Mut İlçemizinki daha da düşük. (“2018-Acil Müdahale Gerekiyor, 2020-Sevinsem mi, üzülsem mi, bilemedim” başlıklı yazılarım) An itibariyle bakmaya korkuyorum, doğrusu pek iyileşme göremeyeceğimden eminim.

 “Kötü kumaştan iyi elbise çıkmaz” derler. Hayatta olgunlaşmak için tahsil zorluğuna katlanmayan ya da belli bir meslek üzerine sebat edip onun tüm sıkıntılarını çekip meslekî olgunluğa erişmeyen bir toplumun yaptıkları da bu seviyeye uygun oluyor ister istemez.

Hep örnek veririm, altına verilen değer boşuna değildir. Altın az bulunması, kolayca işlenebilmesi, hiçbir başka madde ile reaksiyona girmeyip (Paslanma, küflenme vb) süresiz şekilde aslını muhafaza etmesi gibi özellikleriyle çok kıymetlidir. Bu anlamda gerçek para, altındır.

Altın bu hale gelene kadar, madenlerden çıkartılır, öğütülür, kazanlarda kaynatılır, preslerle sıkıştırılır, makaslarla kesilir, bizlerle (iğne vb) delik deşik edilir, eğelerle törpülenir. Yani altın gerçek değerini bulana kadar başına kırk türlü şey gelir, ciddi bedeller öder.

Toplumun önemli kısmı bu bedelleri ödemeden altın değeri görmek istiyor. Elbette insanlar ahmak değil, o kalite/o kıymet görülmeyince de kimse o değeri vermiyor. İşin kötü tarafı, o bedeli ödemedikleri, sıkıntıya katlanmadıkları/yaşamadıkları için o bedeli ödeyen (Eğitim, meslekî süreç) kişilerin fedakarlıklarını hafife alıp “okusam ne olacak?” dan başlayıp meslek sahiplerini hafife almaya kadar küstahça ifadeler kullanabiliyorlar.

Otuz kırk yılını Tıp eğitimine vermiş, gecesini gündüzünü, gençliğini harcamış bir doktorun muayene ücreti için “beş on dakika baktı, ne yaptı ki bu kadar ücret istiyor?” diyebilecek kadar sığ bakışlı insanlar bunlar.

Gerek iş hayatında, gerek aile hayatında, özel yaşamında kalite bu seviyede gerçekleşiyor. Bu tip kişiler özellikle menfaatine dokunan bir durumda anında yüzündeki maskeyi indirip aslına dönüyor.

Gerek aile içinde, gerek iş hayatında, gerekse toplumsal ortamda çatışmaların önemli kısmının buradan ortaya çıktığı kanaatindeyim.

 “Nasılsanız, öyle idare olunursunuz” mealindeki İlahi düstur gereğince, toplumun ortalaması böyle olunca, yöneticiler de bundan çok ileride olamıyor takdir edersiniz.

Millet olarak, ülke olarak daha iyi olmak istiyorsak, topyekûn tahsil ve meslek sahibi olma seferberliğine girmemiz, tahsil ortalaması yüksek ve/veya meslek sahibi insanlardan oluşan bir toplum haline gelmemiz gerekiyor.

Ekonomik ve sosyal refahı yüksek olan ülkelere baktığımızda, hepsinde yukarıdaki şartın yerine geldiğini görmek mümkün. Mevcut seviyemizi iyileştirmek için başka bir çıkar yol da göremiyorum.

Âyinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz,

Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde… 

(Ziya Paşa)